Pierwsza część rozdziału nr 4 Nabywanie większej wprawy z książki:
Ubuntu. Oficjalny podręcznik. Wydanie V

Poradnik przeznaczony jest dla początkującego użytkownika.
Część porad można wykorzystać w każdej wersji Ubuntu. Niektóre zaś dotyczą tylko Ubuntu 10.04 LTS (z długoterminowym wsparciem) w którym jest domyślnie zainstalowane środowisko graficzne Gnome.

Rozdział 4. Nabywanie większej wprawy

JAK JUŻ MOŻNA BYŁO SIĘ PRZEKONAĆ, Ubuntu jest stosunkowo prosty w konfiguracji i codziennym użytku. Z upływem czasu użytkownicy zwykle chcą zmienić dostępny zestaw oprogramowania; eksperymentować z innymi aplikacjami dostępnymi w systemie, zamontować nowe urządzenia, na przykład drukarki, i zacząć ich używać, uzyskać dostęp do zdalnych serwerów, wypróbować słynny (ale czasem i groźnie brzmiący) terminal, a może nawet uruchomić programy z Windows. W Ubuntu powyższe cele można osiągnąć na wiele sposobów. Są one nieco bardziej skomplikowane, aniżeli tematy omówione w poprzednich rozdziałach, ale społeczność Ubuntu nieustannie próbuje uczynić je tak prostymi, jak to tylko możliwe, a ten rozdział może być początkiem nowej przygody.

Dodawanie i usuwanie programów oraz pakietów

Chociaż Ubuntu domyślnie zawiera zestaw oprogramowania, którego użytkownicy potrzebują, czasem pojawia się konieczność zainstalowania dodatkowych aplikacji, na przykład programu do DTP czy po prostu gry. Najprostszym sposobem na ich dodanie jest użycie Centrum oprogramowania Ubuntu, które — choć niezwykle proste w użyciu — ma jednak kilka ograniczeń. Poniżej opisano również dodatkowe sposoby instalacji oprogramowania. Programy do dodawania i usuwania aplikacji są ze sobą powiązane, zatem można wykorzystywać je zamiennie lub łączyć ich działanie.

Centrum oprogramowania Ubuntu
Podobnie jak inne narzędzia opisane dalej, Centrum oprogramowania Ubuntu instaluje pakiety z internetowych repozytoriów Ubuntu.

Aby uruchomić Centrum oprogramowania Ubuntu, wystarczy kliknąć odpowiednią pozycję w menu Programy. Podczas pierwszego uruchomienia, a także co jakiś czas później, kilka sekund zajmie aktualizacja list dostępnego i zainstalowanego oprogramowania. Po zakończeniu procesu inicjalizacji zostanie wyświetlone okno widoczne na rysunku 4.1.

Okno jest podzielone na dwie główne części. Po lewej stronie dostępne są opcje umożliwiające sprawdzenie już zainstalowanego oprogramowania lub pobranie nowego. Po zaznaczeniu opcji Pobierz program w prawym panelu zostanie wyświetlona lista oprogramowania wraz z kategorią Programy wyróżnione obejmującą niektóre z popularnych aplikacji w repozytoriach Ubuntu, które jednak nie zostały zainstalowane domyślnie (rysunek 4.2). Aby uzyskać więcej informacji na temat danego programu, należy go zaznaczyć i kliknąć odpowiedni przycisk. To naprawdę zupełnie proste. Aby cofnąć się do ekranu głównego, wystarczy kliknąć przycisk ze strzałką w górnym panelu lub przycisk Pobierz program.

Rysunek 4.1. Ekran główny Centrum oprogramowania Ubuntu

Rysunek 4.2. Programy wyróżnione w Centrum oprogramowania

Domyślnie w Centrum oprogramowania Ubuntu widoczne są wszystkie aplikacje dostępne dla systemu, łącznie ze wspieranymi przez ochotników skupionych w społeczności (tak zwanym MOTU; więcej na ten temat w rozdziale 7.). Korzystanie z Centrum oprogramowania Ubuntu do instalacji aplikacji zarówno dostępnych w oficjalnych repozytoriach, jak i wspieranych przez społeczność to doskonałe rozwiązanie dla większości użytkowników; jednak czasami potrzebne jest nieco bardziej konserwatywne podejście. Można wówczas ograniczyć liczbę wyświetlanych pozycji, wybierając z menu opcję Dostarczane przez Ubuntu; wtedy pojawią się tylko te programy, które są monitorowane i aktualizowane przez Canonical, firmę stojącą za Ubuntu. Takie podejście jest czasem preferowane w firmach oczekujących czy wręcz wymagających poważniejszych gwarancji obsługi technicznej.

Terminologia
Nim przejdziemy dalej, warto zaznajomić się z kilkoma terminami, które są używane do opisu instalacji oprogramowania na komputerze, a także działania samego systemu.

APT (Advanced Package Tool) — opisuje cały system internetowych repozytoriów, pobieranych z nich pakietów oraz ich instalację. Nie jest widoczny podczas korzystania z graficznych programów do instalacji, takich jak Centrum oprogramowania Ubuntu, natomiast trudno go nie zauważyć podczas pracy w terminalu z narzędziami, takimi jak apt-get czy aptitude. Tak czy inaczej, APT po prostu pracuje.

• Repozytoria, kanały oprogramowania — w świecie Ubuntu ogromny magazyn oprogramowania został podzielony na oficjalne i nieoficjalne repozytoria.
• Pakiety — aplikacje przechowywane są w pakietach, które zawierają opisy instalowanych programów, ale także informacje dla menedżera pakietów na temat ich uruchomienia oraz metody bezpiecznej instalacji i usuwania.
• Zależności — opisują programy konieczne do uruchomienia innych programów. I tak do uruchomienia programu Centrum oprogramowania Ubuntu potrzebny jest APT, który — działając w ukryciu — zajmuje się wieloma szczegółami podczas procesu instalacji plików.

Zarządzanie programami za pomocą Synaptica
Synaptic, zwany też menedżerem pakietów, to potężne narzędzie z graficznym interfejsem. Centrum oprogramowania Ubuntu pracuje z pakietami, w których umieszczono programy, natomiast Synaptic wykorzystuje wszystkie pakiety: zawierające aplikacje, biblioteki i inne fragmenty oprogramowania. Dokonywanie zmian w systemie na tym poziomie jest bardziej skomplikowane, ale umożliwia też bardziej szczegółową kontrolę. Można na przykład zainstalować bibliotekę niezbędną do działania danego programu, która nie znajduje się w pakiecie.

WSKAZÓWKA: Czym jest biblioteka?
Biblioteka — w kontekście aplikacji — to zbiór funkcji programistycznych, które mogą być wykorzystywane przez kilka programów. Zbiór ten znajduje się w jednym pakiecie, dzięki czemu nie trzeba umieszczać go osobno w innych programach, oszczędzając w ten sposób miejsce; kiedy program potrzebuje funkcji znajdującej się w danej bibliotece, po prostu odwołuje się do niej. Ułatwia to również proces aktualizacji, na przykład po opublikowaniu poprawek bezpieczeństwa, ponieważ można zmienić kod w jednym miejscu, a będzie zastosowany w wielu programach. Obsługa oprogramowania przy użyciu bibliotek jest dużo bardziej efektywna.

Synaptic można odnaleźć w menu System/Administracja/Menedżer pakietów Synaptic. Po uruchomieniu programu wyświetlone zostanie okno widoczne na rysunku 4.3.

Rysunek 4.3. Główne okno narzędzia Synaptic

WSKAZÓWKA: Skąd ta nazwa?
Skąd wzięła się nazwa Synaptic? To gra słów oparta na słowach „synapsa” i „APT”.

Instalowanie pakietów
Korzystanie z Synaptica jest całkiem proste. Po odnalezieniu pakietu, który ma zostać zainstalowany, należy zaznaczyć pole wyboru znajdujące się po lewej stronie i z wyświetlonego menu wybrać opcję Zaznacz do instalacji. Jeżeli konieczne będzie spełnienie dodatkowych zależności, zostaną one wyświetlone w oknie (rysunek 4.4). W oknie tym należy kliknąć przycisk Zaznacz. Po zaznaczeniu wszystkich pakietów, które mają być zainstalowane, wystarczy kliknąć przycisk Zastosuj znajdujący się na pasku Synaptica, a odpowiednie pliki zostaną pobrane i rozpocznie się proces ich instalacji.

Rysunek 4.4. Okno informujące o dodatkowych, ale koniecznych pakietach do zainstalowania

Usuwanie pakietów
Aby usunąć wybrany pakiet, należy kliknąć zielony kwadrat znajdujący się obok jego nazwy i z menu, które pojawi się po kliknięciu, wybrać opcję Zaznacz do usunięcia. Tak jak podczas instalacji, może zostać wyświetlone okno informujące o dodatkowych pakietach do usunięcia (rysunek 4.5). Są to zwykle pakiety zależne od głównego pakietu, który ma właśnie zostać usunięty. Jeżeli z systemu mają być też usunięte wszystkie pliki konfiguracyjne, wówczas należy wybrać opcję Zaznacz do całkowitego usunięcia. Po wybraniu odpowiednich pakietów trzeba kliknąć znajdujący się na pasku narzędzi przycisk Zastosuj, co spowoduje rozpoczęcie procesu usuwania instalacji.

Rysunek 4.5. Okno informujące o dodatkowych pakietach (do usunięcia)

Wyszukiwanie pakietów
Gdzie rozpocząć wyszukiwanie pakietów? Najszybciej i najprościej rozpocząć, po prostu wpisując słowo w polu Szybkie wyszukiwanie umieszczonym w górnym panelu okna Synaptica. Aby wyświetlić okno wyszukiwania, można też użyć przycisku Szukaj z paska lub wykorzystać skrót klawiszowy Ctrl+F. Domyślnie pakiety są wyszukiwane według nazwy oraz opisu, ale można zmienić te ustawienia, ponieważ do dyspozycji jest kilka innych kryteriów.

Jeżeli użytkownik wie, w której sekcji znajduje się poszukiwany pakiet, należy zaznaczyć ją w lewym panelu (być może trzeba będzie przełączyć panel do widoku Działy). W tym celu należy kliknąć przycisk Działy znajdujący się w dolnej części lewego panelu i przejrzeć zaznaczoną sekcję.

Obok przycisku Działy, w dolnej lewej części okna, dostępne są inne przyciski umożliwiające wyświetlanie i sortowanie pakietów, zdecydowanie warto je poznać. Przycisk Stan umożliwia sortowanie statusu instalacji. Domyślnie pakiety są posortowane według repozytoriów, z których są instalowane (chyba że nie zostały zainstalowane z repozytoriów; więcej informacji na temat samodzielnego instalowania pakietów można znaleźć w punkcie „Jak zainstalować program, którego nie ma w repozytoriach?”, dalej w tym rozdziale). Można również dostosować filtry do własnych potrzeb.

cdn.