Czwarta część rozdziału nr 4 Nabywanie większej wprawy z książki:
Ubuntu. Oficjalny podręcznik. Wydanie V

Poradnik przeznaczony jest dla początkującego użytkownika.
Część porad można wykorzystać w każdej wersji Ubuntu. Niektóre zaś dotyczą tylko Ubuntu 10.04 LTS (z długoterminowym wsparciem) w którym domyślnie zainstalowano środowisko graficzne Gnome.

Przechowywanie i organizacja plików w Linuksie

Dla osób, które wcześniej nie używały Linuksa, sposób, w jaki przechowuje on i organizuje pliki, będzie czymś nowym, ponieważ różni się od znanego z Windows czy Mac OS X.

WSKAZÓWKA: Foldery i katalogi
Podczas czytania tego akapitu nie należy wpadać w panikę, kiedy pojawią się terminy folder czy katalog; oba te terminy opisują ten sam element.

W świecie Windows każdy napęd dyskowy jest oznaczony inną literą; i tak litera „C” przypisana jest do dysku twardego, „A” do stacji dyskietek i tak dalej. W świecie Linuksa jednak wszystko jest częścią tego samego systemu plików. I dlatego jeżeli nawet w komputerze są dwa lub trzy dyski, napęd CD, pamięć USB i wszystko to jest podłączone, to elementy te staną się częścią tej samej struktury katalogów.

Rysunek 4.14 powinien dać czytelnikowi ogólne wyobrażenie organizacji systemu plików w Linuksie.

Rysunek 4.14. Organizacja systemu plików w Linuksie

Na samym wierzchołku drzewa znajduje się folder główny (/). Wewnątrz tego folderu mamy szereg specjalnych katalogów systemowych, każdy o określonym przeznaczeniu. Folder /home zawiera na przykład foldery domowe każdego użytkownika posiadającego konto w systemie. I tak folderem domowym użytkownika marek jest ten, który znajduje się w /home/marek.

Zawartość folderów
We współczesnych dystrybucjach Linuksa, takich jak Ubuntu, struktura folderów w dużej mierze zaczerpnięta jest z Uniksa, stworzonego przez ludzi z długimi brodami. Choć użytkownik nie musi wiedzieć, co znajduje się w poszczególnych folderach, ponieważ zajmuje się tym system, te informacje mogą go jednak zainteresować. Dla żądnych wiedzy przydatna zapewne będzie tabela 4.1.

Tabela 4.1. Foldery w Linuksie

Katalog - Przeznaczenie
/boot - Zawiera pliki niezbędne do uruchomienia komputera, między innymi konfigurację programu startowego oraz jądro systemu.
/dev - Każde urządzenie znajdujące się w systemie (takie jak karta dźwiękowa, kamera internetowa i tak dalej) posiada wpis w tym folderze. Każda aplikacja uzyskuje dostęp do urządzenia, korzystając z wpisów znajdujących się w tym folderze.
/etc - Tutaj przechowywane są pliki konfiguracyjne zainstalowanego w systemie oprogramowania.
/home - Każdy użytkownik systemu posiada katalog domowy, który jest przechowywany właśnie tutaj.
/lib - Tutaj przechowywane są ważne biblioteki programów. Użytkownik nie będzie miał raczej potrzeby zagłębiania się w te obszary.
/media - Urządzenia, takie jak napędy CD czy pamięci USB, po zamontowaniu mają tu swoje wpisy. Więcej na ten temat w dalszej części.
/mnt - Inne urządzenia mogą być zamontowane później. Więcej na ten temat w dalszej części.
/opt - W tym folderze może być zainstalowane dodatkowe oprogramowanie. Jest on zwykle używany w przypadku, kiedy użytkownik chce stworzyć własne oprogramowanie. W innych przypadkach można go zignorować.
/proc/sys - Tutaj przechowywane są informacje na temat statusu uruchomionego systemu.
/root - To folder domowy superużytkownika.
/bin - Tutaj przechowywane jest oprogramowanie kluczowe dla procesu uruchamiania systemu.
/sbin - Folder ten służy do przechowywania oprogramowania, które powinno być uruchamiane tylko przez superużytkownika.
/usr - Tutaj instalowane jest podstawowe oprogramowanie.
/var - Folder zawierający dzienniki systemowe dotyczące zainstalowanego w systemie oprogramowania.

Pliki konfiguracyjne
W powyższej tabeli folder /etc został opisany jako służący do przechowywania plików konfiguracyjnych zainstalowanego oprogramowania. Obok plików odnoszących się do wszystkich użytkowników, znajdują się tu też pliki konfiguracyjne dla poszczególnych użytkowników. Wcześniej, podczas konfigurowania wyglądu i działania systemu, wprowadzone zmiany zostały zastosowane tylko w odniesieniu do jednego użytkownika. Gdzie zatem są przechowywane te ustawienia?

Wewnątrz każdego folderu domowego użytkownika znajduje się wiele folderów, których nazwa rozpoczyna się od kropki (.), są to na przykład: .gnome2 czy .openoffice2. W tych folderach przechowywane są konkretne ustawienia dla każdego użytkownika. Ponieważ użytkownik rzadko korzysta z tych plików, domyślnie są ukryte. Aby je wyświetlić, należy wybrać w Nautilusie z menu Widok/Wyświetlanie ukrytych plików lub użyć skrótu Ctrl+H.

Korzystanie z plików znajdujących się na partycjach Windows
Ci z użytkowników, którzy znaczną część życia spędzają w świecie partycji systemu Windows, zapewne będą chcieli mieć do nich dostęp wprost z Ubuntu. Nie jest to problem, choć trzeba będzie edytować plik konfiguracyjny. Na szczęście, tę operację należy wykonać tylko raz.

Ubuntu powinno automatycznie rozpoznać każdą partycję Windows i skonfigurować dostęp do niej dla użytkownika, ale być może pojawi się konieczność zmiany takiej konfiguracji lub dodania nowej partycji. Najpierw należy wybrać z menu System/Administracja/Narzędzie do obsługi dysków, a następnie zapisać nazwy i typ partycji Windows. Nazwy będą wyglądały mniej więcej tak: /dev/hdb1 lub /dev/sdb1/, a systemem plików może być FAT, VFAT lub NTFS.

Następnym krokiem jest utworzenie punktów montowania. Kiedy partycje Windows są aktywne, dostęp do nich uzyskuje się poprzez specjalny folder w Ubuntu. To jest właśnie punkt montowania. Zgodnie z powyższym, jeżeli punkt montowania ustawiony jest w /media/win1, a użytkownik chciałby uzyskać dostęp do folderu Praca, wtedy dostęp do niego w Ubuntu jest możliwy poprzez /media/ win1/Praca.

Punkty montowania umiejscowione są zwykle w folderze Media. Należy utworzyć osobny punkt montowania dla każdej partycji Windows. I tak jeżeli na przykład dostępne są trzy partycje Windows, należy wykonać następujące polecenie:

test@ubuntu~$ sudo mkdir /media/win1
test@ubuntu~$ sudo mkdir /media/win2
test@ubuntu~$ sudo mkdir /media/win3

Następnie trzeba otworzyć plik konfiguracyjny:

test@ubuntu~$ sudo gedit /etc/fstab

W pliku /etc/fstab znajdują się informacje na temat nazw partycji i punktów montowania. Na dole pliku należy dodać jedną linijkę dla każdego punktu montowania:

/dev/hdb1 media/win1 vfat users,rw,owner,umask=000 0 0

Użytkownik będzie musiał zmienić nazwę partycji (pierwsza kolumna), punkt montowania (druga kolumna) i system plików (trzecia kolumna), tak aby odpowiadały rzeczywistości.

Następnie należy przeładować plik /etc/fstab, aby aktywować partycje:

test@ubuntu~$ sudo mount -a

Dla niektórych partycji pojawią się nowe ikony dysków twardych.

WSKAZÓWKA
Więcej informacji na temat pliku fstab można znaleźć na stronie https://help.ubuntu.com/community/Fstab.

Terminal

Chociaż Ubuntu ma być systemem dla komputerów biurkowych, jednak działa na potężnej i niesamowicie elastycznej linii poleceń. Inspirowana przez ponad trzydziestoletnie dziedzictwo Uniksa, linia poleceń dostępna w Linuksie umożliwia wydajne wykonywanie czasem bardzo złożonych zadań dzięki możliwości łączenia różnorodnych poleceń na różne sposoby.

Filozofia stojąca za Uniksem to tworzenie dużej liczby niewielkich programów, z których każdy przeznaczony jest do jak najlepszego wykonywania jednego, określonego zadania. Przykładem takiego narzędzia jest polecenie ls, które służy tylko i wyłącznie do wyświetlania listy plików znajdujących się w danym folderze. Chociaż wyświetlanie listy plików jest dość specyficzną funkcją, polecenie ls udostępnia każdą możliwą funkcję, jaką możemy sobie wyobrazić dla tego zadania.

Chociaż samo w sobie polecenie ls jest dość ograniczone, to dzięki możliwości elastycznego łączenia z innymi poleceniami oferuje już ogromne możliwości. Do łączenia poleceń używa się znaku |, za pomocą którego można tworzyć tak zwane potoki. Potoki mogą być tworzone na wiele różnych sposobów, a jeśli użytkownik posiada nawet podstawową wiedzę o możliwościach kilku chociaż poleceń, wówczas tworzenie potoków z poszczególnych komend pomoże prosto i szybko wykonać każde zadanie, jakie tylko można sobie wyobrazić.

Warto zdawać sobie sprawę, że używanie linii poleceń nie jest umiejętnością konieczną do korzystania z Ubuntu, ale posługiwanie się nią znacznie podnosi elastyczność i możliwości komputera do wykonywania różnorodnych zadań. Zamiast opisywać wykorzystanie terminala w tym miejscu, zrobiliśmy to na końcu książki w specjalnym dodatku.

Kopie zapasowe - strategie

Każdy, kto używa komputera od odpowiednio długiego czasu, zapewne nieraz słyszał radę: „Rób kopię zapasową, częściej rób kopię zapasową, sprawdzaj kopię zapasową — powtórz”. I kilka osób rzeczywiście tak robi... Ignorowanie tej wskazówki jest jednak niebezpieczne i może doprowadzić do utraty ważnych dokumentów, plików, grafik i innych.

Aby zapobiec takim stratom, rozważni użytkownicy komputerów, niezależnie od systemu, z jakiego korzystają, mają wybraną metodę kopiowania plików do bezpiecznej lokalizacji i korzystają z niej regularnie. Aby pomóc czytelnikom w opracowaniu najlepszej dla nich metody, przygotowaliśmy kilka opcji do rozważenia. Ponieważ zagadnienie jest rozległe, decyzja o wyborze konkretnej metody zależy od danego użytkownika. Zamiast podawać instrukcję punkt po punkcie, przedstawimy kilka dostępnych możliwości, natomiast czytelnikom pozostawimy ich dokładniejsze zbadanie oraz decyzję, którą z nich wybrać.

Dla części użytkowników najprostszą metodą będzie kopiowanie co tydzień lub dwa wszystkich plików na płytę CD lub DVD. Inni do tego samego celu kupią zewnętrzny dysk twardy. Każda z tych metod jest wystarczająco efektywna i prosta dla większości użytkowników.

Jeszcze inni stwierdzą: „Musi być lepsze rozwiązanie”. Być może zauważyli oni, że w przypadku wymienionych metod każdorazowo trzeba kopiować każdy plik, nawet jeśli nie był on zmieniany od niepamiętnych czasów. Idealny mechanizm tworzenia kopii zapasowych działa w ten sposób, że komputer porównuje pliki w oryginalnym położeniu z ich kopiami (umieszczonymi na przykład na zewnętrznym dysku twardym), a następnie kopiuje tylko te pliki, które są zupełnie nowe lub zostały zmienione.

W repozytoriach Ubuntu znajduje się kilka graficznych programów do tworzenia kopii zapasowych. Każdy z nich posiada użyteczny interfejs, łatwy do skonfigurowania i prosty w użyciu; każdy umożliwia sporządzanie pełnych lub częściowych kopii zapasowych. Najczęściej polecany jest pakiet Simple Backup, dostępny w Centrum oprogramowania Ubuntu w sekcji Systemowe, który zawiera narzędzia do konfiguracji i przywracania kopii zapasowych.

Dla nieco bardziej zaawansowanych użytkowników, a może nieco odważniejszych i tych, którzy kochają surową moc dostępną w linii poleceń, najlepszymi programami do wykonywania kopii zapasowych będą rar i rsync, oba dostępne w repozytoriach Ubuntu. Po ich zainstalowaniu należy zapoznać się z dokumentacją i nauczyć się, jak ich używać; w tym celu trzeba wpisać polecenia man rar lub man rsync. Programy są skomplikowane, ale jednocześnie szybkie w działaniu i zdumiewająco efektywne w wykonywaniu i przywracaniu kopii bezpieczeństwa.

Niestety, ta krótka wzmianka w niewielkim podrozdziale o bardzo zróżnicowanej treści może tylko uświadomić potrzebę wykonywania kopii zapasowych i pomóc w poszukiwaniu najlepszej dla danego przypadku metody. Jakąkolwiek metodę wybiorą czytelnicy, usilnie namawiamy, aby nie ignorować tego zagadnienia, ale znaleźć najlepszy sposób na zabezpieczenie danych. W przypadku jakichkolwiek pytań dotyczących tego lub innych zagadnień polecamy kontakt ze społecznością Ubuntu; tam znaleźć można mnóstwo pomocnych osób, które zawsze posłużą radą; poszukiwanie pomocy czy zadawanie pytań warto rozpocząć na forum Ubuntu (http://forum.ubuntu.pl/).

WSKAZÓWKA
Więcej informacji na temat kopii zapasowych czytelnik znajdzie na stronie https://help.ubuntu.com/community/BackupYourSystem.

Współpraca z Windows

Chociaż Linux oferuje ogromne możliwości jako platforma dla komputerów biurkowych, czasem mają miejsce sytuacje, kiedy nie ma alternatywy dla programu napisanego dla systemów Windows. Najczęściej jest tak w przypadku specyficznych aplikacji biznesowych, niektórych narzędzi edukacyjnych czy wielu gier. Na szczęście, jest sposób, aby wiele z tych programów uruchomić wprost w Ubuntu.

Przez ponad piętnaście lat zespół projektu Wine ciężko pracował, aby stworzyć wolne oprogramowanie umożliwiające uruchamianie programów dla Windows pod kontrolą Linuksa. Choć nie każdy program działa idealnie, a niektóre nie działają wcale, to liczba aplikacji działających w Wine gwałtownie wzrosła i ciągle się zwiększa. Jednakowoż zaleca się, aby przed rozpoczęciem poważniejszej pracy w programie uruchomionym w Wine przetestować go, a jeżeli pojawią się kłopoty, poszukać pomocy w dostępnej dokumentacji, skorzystać z możliwości wirtualizacji Windows w Ubuntu lub znaleźć inną aplikację.

WSKAZÓWKA
Użyteczne porady dla Wine można znaleźć na stronie http://www.winehq.org/help/, a na stronie http://www.winehq.org/docs/wineusr-guide/alternatives znajdują się informacje o alternatywach dla programu Wine.

Aby zainstalować pakiet Wine z Centrum oprogramowania Ubuntu, należy przejść do sekcji Systemowe. Żeby skonfigurować Wine, trzeba wybrać z menu Programy/Wine/Konfiguracja Wine. W tym samym menu można przeglądać nowo utworzony dysk C:; natomiast usunąć instalację Wine można wprost z Centrum oprogramowania Ubuntu.

Uruchamianie aplikacji
Aby uruchomić dany program, wystarczy podwójne kliknięcie instalacyjnego pliku z rozszerzeniem .exe. Zainstalowane programy powinny być widoczne w menu Programy/Wine.

WSKAZÓWKA
Więcej informacji na temat Wine z perspektywy Ubuntu czytelnik znajdzie na stronie https://help.ubuntu.com/community/Wine.

Podsumowanie

W tym rozdziale omówiono szereg różnorodnych tematów związanych z działaniem systemu Ubuntu i zarządzaniem nim. Przedstawiono instalowanie, usuwanie i aktualizowanie oprogramowania z wykorzystaniem Centrum oprogramowania Ubuntu oraz innych opcji. Poruszono także tematykę instalowania i korzystania z różnych typów urządzeń zewnętrznych. Pozostałe omówione tematy to zdalny dostęp do plików, krótki kurs korzystania z terminala i wskazówki dotyczące regularnego tworzenia kopii zapasowych. Na koniec poruszono zagadnienia uruchamiania w Ubuntu programów przeznaczonych dla Windows.

To była ostatnia część rozdziału nr 4 Nabywanie większej wprawy z książki:
Ubuntu. Oficjalny podręcznik. Wydanie V

Poprzednie części:

Pierwsza część:
http://www.linuxportal.pl/artykuly/dodawanie-i-usu/.../1-id100795

Druga cześć:
http://www.linuxportal.pl/artykuly/aktualizowanie-/.../2-id101000

Trzecia część:
http://www.linuxportal.pl/artykuly/dodawanie-usero/.../3-id101301